بررسی تاکسونومیکی جنس آویشن در ایران

تیره ‏labiatae‏ به تعداد 258 جنس، 6970 گونه در دنیا و در ایران 44 جنس، 13 جنس تک گونه ‏ای ،423 گونه و 127 گونه اندمیک دارد. جنس آویشن (‏‎ (thymus l. ‎یکی از جنس های مهم این ‏خانواده و متعلق به طایفه ‏mentheae‏ و زیر خانواده ‏nepetoideae‏ است. آویشن ها گیاهانی چند ‏ساله، بوته ای یا بالشتکی با فرم افراشته، خوابیده یا خیزان و کرکدار هستند. به نظر می رسد منطقه ‏غرب مدیترانه مرکز اصلی و مبدا پیدایش این جنس باشد. از میان گونه های آویشن 18 گونه از ایران ‏شناسایی شده است که از این تعداد قبلا 14 گونه و زیر گونه توسط رشینگر گزارش شده بود. شناسایی ‏گونه های جنس آویشن با مشکل مواجه بوده و به دلایل متعدد از جمله هیبریداسیون و تنوع ریخت ‏شناسی موجود در گونه ها شناسایی و تعیین موقعیت تاکسونومیک گونه ها دشوار است. در این مطالعه ‏سعی شده با بکار گیری صفات کلیدی که دارای ارزش تاکسونومیکی بالایی بوده و ارائه کلید جدید و ‏مناسب تری برای شناسایی این گونه ها مشکلات مربوط به این جنس مرتفع گردد.‏بر این اساس هدف از این مطالعه تفکیک گونه های جنس ‏thymus ‎‏ و تجزیه و تحلیل صفات ‏مورفولوژیک و مرزبندی میان گونه ها به روش مورفومتریک و آناتومیک است.‏در این مطالعه 88 نمونه از نمونه های گیاهی موجود در هرباریوم دانشگاه تهران و اصفهان و هرباریوم ‏مرکز تحقیقات منابع طبیعی و کشاورزی اصفهان و نیز گیاهانی که در فصل رویشی سال 90 و 91 ‏جمع آوری گردید مورد بررسی مورفولوژیکی و آناتومیکی قرار گرفتند. قسمت هایی از برگ و ساقه ‏نمونه های تازه را در محلول فیکساتور قرار داده و پس از آن برش گیری و رنگ آمیزی شد و با ‏میکروسکوپ نوری مشاهده شدند. در مجموع 33 صفت ریخت شناسی شامل 20 صفت کمی و 13 ‏صفت کیفی نظیر طول و عرض برگ، وجود یا عدم وجود کرک و غده روی ساقه برگ و گل، حاشیه ‏برگ، تعداد رگبرگ جانبی در برگ، شکل برگ، سطح مقطع ساقه، رنگ گیاه، ارتفاع گیاه، طول گل ‏آذین، طول گل، طول دمگل، طول کاسه گل، شکل کاسه، تعداد رگه در کاسه، شکل دندانه کاسه، ‏طول دندانه لبه بالایی، طول دندانه لبه پایینی و .... در هر نمونه اندازه گیری شد. در مرحله بعد تمام ‏داده های حاصل از اندازه گیری صفات مورفولوژیک به کمک نرم افزار ‏ntsys‏ نسخه 0/2 و تجزیه ‏خوشه ای به روش ‏upgma‏ و معیار فاصله اقلیدسی گروه بندی شدند که تقریبا هر گروه متعلق ‏به یک گونه بود. سپس گروه ها با استفاده از نرم افزار ‏sas‏ مورد تجزیه واریانس قرار گرفته و ‏مقایسه میانگین بین گروه ها به روش دانکن انجام شد. ‏